Na ocenę wartości stanowiska pod poszczególne rośliny rolnicze wpływa kilka czynników: kategoria agronomiczna gleby, kwasowość gleby, płodozmian, znajomość zasobności gleby w składniki pokarmowe, prawidłowe nawożenie.

Kategorie agronomiczne 

Wyróżniamy 5 kategorii agronomicznych gleby. Do najważniejszych należą: gleba lekka, średnia i ciężka, zaś gleba bardzo lekka i gleba organiczna (potocznie torfowa) są rzadziej wykorzystywane rolniczo. Każda kategoria ma cechy odróżniające je od innych i nie można powiedzieć, że gleby lekkie są złe, a ciężkie dobre i na odwrót. Prawda leży po środku, gdyż na glebach średnich można uprawiać więcej roślin, a ryzyko popełnienia błędu jest mniejsze, podobnie jak i ewentualne konsekwencje dla plonu.

Kwasowość gleby

Optymalna kwasowość gleby powinna wynosić na glebach lekkich pomiędzy 5,0-6,0 pH, na glebach średnich 5,5-6,5 pH, a na ciężkich 6,5-7,0. Te wartości są w praktyce rzadko spotykane. Świadczy to o niedocenianiu wapnowania. Wpływa ono na sprawność gleby, przede wszystkim gleb ciężkich. Większa aktywność mikroorganizmów sprzyja mineralizacji resztek pożniwnych, co zwiększa zawartość próchnicy. Prawidłowe pH i wzrost dostępności fosforu sprzyja głębszemu korzenieniu się roślin. Ma to wpływ w połączeniu z potasem na większą odporność roślin na suszę. Prawidłowa wartość pH wpływa na optymalne pobieranie składników pokarmowych przez rośliny.

 Płodozmian  

Wielu producentów nie docenia przyrodniczego znaczenia płodozmianu. Nadmierna uprawa roślin zbożowych, mimo że ma uzasadnienie ekonomiczne (relatywnie niskie nakłady, łatwe zmechanizowanie, bezproblemowa technologia przechowywania), to niesie za sobą określone konsekwencje, tj. obniżkę plonów, np. pszenica uprawiana po przedplonach kłosowych daje plon niższy średnio o 20 %. Dodatkowym problemem jest większe występowanie chorób i szkodników, a także zwiększone nasilenie występowania chwastów, głównie miotły zbożowej, przytuli czepnej, rumianowatych, owsa głuchego i innych.

Przy opracowywaniu płodozmianu należy brać pod uwagę również wpływ roślin na bilans substancji organicznej. Pod tym względem rośliny można podzielić na 3 grupy:

• • wzbogacające glebę w substancję organiczną (motylkowe wieloletnie i ich mieszanki z trawami, strączkowe, rośliny uprawiane na oborniku),
  • zubożające glebę (okopowe, kukurydza),
  • neutralne (zboża, rzepak).

W praktyce zalecane są płodozmiany złożone przynajmniej z 3 gatunków roślin na glebach lekkich oraz 4-5 na glebach cięższych.

Badanie gleby

Posiadanie wiedzy na temat zasobności gleby jest podstawą do ustalenia nawożenia, dającego satysfakcjonujący plon. W tym celu zaleca się wykonać badanie gleby w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Badanie na zawartość podstawowych składników pokarmowych tj. fosforu, potasu, magnezu i kwasowości gleby wynosi 13,12 zł za próbkę reprezentującą obszar do 4 ha. W niektórych przypadkach np. uzyskiwane wysokie plony przy ograniczonym nawożeniu organicznym i jednocześnie stosowanych wysokich dawkach nawozów mineralnych oraz pod rośliny szczególnie wymagające (np. rzepak), należy przeprowadzić badanie gleby w kierunku określenia zawartości mikroelementów tj. boru, cynku, manganu, miedzi, żelaza. Cena za takie badanie wynosi 52,48 zł za próbkę do 4 ha (bez boru 34,99 zł). 

Dodatkowo można zbadać zawartość siarki w glebie, koszt takiego badania wynosi 46,86 zł.

Rzadko wykonywanym badaniem gleby, szczególnie przez rolników indywidualnych jest badanie zawartości azotu mineralnego w glebie. Pobieranie próby następuje wiosną zaraz po rozmarznięciu gleby z 2 poziomów 0-30 cm i 30-60 cm. Umożliwia ono dokładne określenie pierwszej wiosennej dawki azotu i ogranicza przenawożenie roślin tym składnikiem. Koszt badania to 28,12 zł za próbę,  obejmującą dwa poziomy 0-30 cm i 31-60 cm. Jest to badanie najbardziej efektywne, gdy wykonywane jest przed ruszeniem wegetacji, zwykle jest to koniec stycznia, luty.

Jednak pole powinno być wyrównane pod względem:

• • nawożenia,
  • kategorii agronomicznych,
  • uprawianych roślin.

 Optymalne nawożenie roślin ma na celu uzupełnienie różnicy pomiędzy dostępnością składników pokarmowych w glebie, a zapotrzebowaniem dla roślin. 

             Dostarczanie do gleby nawozów mineralnych jest najprostszą metodą uzupełniania zawartości gleby w składniki pokarmowe. Zaniechanie nawożenia fosforowo-potasowego przez 2-3 lata jest trudne do nadrobienia. W jednym roku można zaprzestać nawożenia P-K pod warunkiem, że zasobność gleby jest przynajmniej na poziomie średnim, a lepiej dobrym. Przy czym roślina powinna być mniej wymagająca (np. owies, żyto) i musimy się liczyć z mniejszym plonem. W następnym roku należy te braki glebie zrekompensować. 

Doradztwo

            By ułatwić prawidłowe nawożenie roślin, Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Warszawie na stronie: www.schr.gov.pl/doradztworolnicze udostępniła bezpłatny program do zoptymalizowanego nawożenia roślin rolniczych pod nazwą „Internetowe doradztwo nawozowe roślin uprawnych”. W pierwszym etapie należy wpisać planowany plon rośliny uprawnej i uzyskanej wydajności przedplonu oraz informacje o stosowanych nawozach naturalnych, a także o fakcie przyorania resztek pożniwnych. W drugim etapie wpisujemy wyniki badań gleby otrzymane z Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Uzyskane wyniki przedstawiają potrzeby nawozowe roślin na 1 ha w czystym składniku.

           Powyższy kalkulator jest dużym ułatwieniem dla producentów rolnych przy planowaniu optymalnego nawożenia w celu uzyskania zadowalających plonów.

                             Jacek Wełniak

Specjalista Terenowy