Magnez – niezbędny pierwiastek w nawożeniu roślin uprawnych

  • Post author:
  • Post category:Brak kategorii
  • Post last modified:5 lipca 2023
  • Reading time:8 mins read

W praktyce rolniczej objawy niedoboru magnezu corocznie obserwowane są w różnych fazach wzrostu na znacznej części pól.
Z reguły, im gleba lżejsza i bardziej kwaśna, tym wymywanie magnezu przebiega szybciej, tym bardziej niedobory są widoczne.  Jest on słabo pobierany przez rośliny poniżej 5,5 pH. Kwasowość gleby 6,0 – 7,0 pH to zakres, w którym magnez jest pobierany w optymalnej ilości.
Początek niedoboru jest trudny do zauważenia, gdyż objawia się tuż po wschodach na korzeniach w postaci niedorozwoju. Objawy niedoboru magnezu pojawiają się na starszych, dolnych liściach.  Następnie objawy „przenoszą” się na rozwijające się liście, gdzie zachodzi proces remobilizacji Mg ze starszych liści do organów młodszych, intensywnie rosnących, głównie liści. Uruchamianie magnezu ze starszych liści spowodowane jest wzrostem zawartości cytoplazmatycznego wapnia. Konsekwencją jest najwcześniej rejestrowany niedobór w strefach miedzy wiązkami przewodzącymi liści zwany chlorozą. Widoczne są pomiędzy żyłkami żółte, drobne plamki, które łączą się tworząc pasiastość liści. Następnym etapem niedoboru są skupiska chlorofilu określane jako paciorkowatość, łatwo widoczne „pod słońce”. Nawet niewielkie objawy niedoboru magnezu powodują ok. 10% strat, natomiast długotrwale utrzymujące się braki Mg prowadzą do obumierania liści (nekrozy), a w konsekwencji do strat dochodzących do 60% plonu. Nekrozy rozpoczynają się od końcówek liści. Konsekwencją niedoboru magnezu jest zmniejszenie transportu węglowodanów do korzeni. Niedobór magnezu wpływa na pobieranie innych składników pokarmowych, głównie jonów fosforowych i potasowych. Pogłębia się stan niedożywienia roślin. Następuje spirala degradacji procesów metabolicznych.Przedłużający się niedobór magnezu prowadzi do utraty zielonej barwy liści. W następnym etapie pojawia się zamieranie liści powodowane nagromadzeniem się w nich skrobi, co wywołuje narastającą fotorespirację, prowadzącą do pojawienia się wolnych rodników tlenowych i nadtlenku wodoru. Ostatecznie ten proces skutkuje zamieraniem liści, czyli nekrozą.

Niedoborom magnezu sprzyjają:

  • Gleby piaszczyste,
  • Gleby kwaśne, poniżej 5,0 pH,
  • Bogate w potas
  • Gleby narażone na nadmiar wody,
  • Niska temperatura.

Jednoznaczne określenie funkcji magnezu w roślinie nie jest łatwe, gdyż odpowiada on za wiele procesów biochemicznych. Wśród nich należy wyróżnić:

  1. gospodarkę azotem,
  2. dynamikę wzrostu rośliny,
  3. sprawne funkcjonowanie systemu korzeniowego w zakresie pobierania wody i składników pokarmowych,
  4. tolerancja na krótkotrwałe susze,
  5. tolerancja na niskie temperatury i na stresy biotyczne,
  6. tworzenie się brodawek i ilość wiązania azotu przez rośliny motylkowe.

Cechy ilościowe i jakościowe roślin zależnie od zawartości magnezu (wg różnych autorów, za Grzebisz 2008)

Rośliny uprawne Cechy rośliny kształtowane przez magnez
Zboża Plon ziarniaków, masa ziarniaków, zawartość białka, zawartość i relacje między aminokwasami
Strączkowe Wiązanie azotu przez bakterie brodawkowe, zawartość produkcja białka
Oleiste Zawartość i produkcja oleju
Ziemniaki Zawartość skrobi, witaminy C, solaniny
Burak cukrowy Plon korzeni, zawartość cukru i melasotworów, plon cukru
Warzywa Zawartość magnezu, kontrola azotanów
Owoce Zawartość magnezu, witamina A

Oczekiwany skutek działania zastosowanego magnezu to ogólny wzrost plonu. Wynika on ze zwiększonego pobierania azotu, i jego przetworzenia w plon biomasy, pozytywnej reakcji cech jakościowych plonu.

Pozytywnym przykładem na nawożenie magnezem są ziemniaki, które odpowiednio odżywione dają bulwy o wysokiej jakości przechowalniczej i przetwórczej. Natomiast w grupie roślin ziarnkowych, plonotwórcze działanie magnezu jest złożone i dotyczy wielu cech ilościowych i jakościowych. Zboża odżywione właściwie magnezem akumulują więcej azotu i białka. Szczególnie jest to widoczne w masie ziarniaków.
Rośliny właściwie odżywione magnezem dłużej fotosyntetyzują, a proces degradacji chlorofilu przebiega wolniej, tym samym dłużej są produkowane węglowodany akumulowane w ziarniakach, zwiększając jego masę, a w konsekwencji plon roślin.

Rośliny mają zróżnicowane potrzeby pokarmowe względem magnezu. Niektóre wymagają większych jego ilości. Należą do nich: buraki cukrowe i pastewne, kukurydza, lucerna, koniczyna. Mniej wymagające są ziemniaki, rzepak rośliny strączkowe, a najmniej wymagające są zboża.

Dokładne ustalenie dawek jest trudne bez wyników badań gleby. Zastosowane dawki nawozów magnezowych powinny uwzględniać zasobność gleby, jak i planowany do uzyskania plon oraz panujące warunki środowiskowe.

Przybliżone dawki pobranego magnezu (MgO) kształtują się następująco:

  • zboża – 7 t ziarna + słoma – 30 kg/ha
  • buraki cukrowe – 50 t korzeni + liście – 80 kg/ha
  • rzepak – 4 t nasion + słoma – 40 kg/ha
  • ziemniaki – 35 t + łęciny – 45 kg/ha
  • kukurydza – 8 t ziarno + słoma – 65 kg/ha
  • motylkowe grubonasienne – 3 t nasion + słoma – 35 kg/ha
  • trawy łąkowe – 8 t suchej masy – 40 kg/ha

W związku z niską zawartością magnezu w glebach na terenie kraju dostarczania magnezu do gleby powinno mieć charakter ciągły. Magnez jest pierwiastkiem deficytowym w większości gleb lekkich. Stosunkowo rzadko niedobory występują na glebach ciężkich. Jest to składnik bardzo „ruchliwy”, podlegający łatwo wymywaniu w głębsze warstwy profilu glebowego. Dodatkowo dostępność magnezu i jego pobieranie przez rośliny znacznie pogarsza stosowanie wysokich dawek nawozów potasowych (potas jest antagonistą magnezu) i amonowych.

Dokarmianie dolistne jest bardzo skutecznym sposobem dostarczania składników pokarmowych. Ma jednak podstawową wadę, nie można dostarczyć dolistnie składników, które są pobierane przez rośliny w większych ilościach, do nich należy magnez. Jak wynika z przybliżonych dawek magnezu, zapotrzebowanie na magnez jest większe niż możliwości pozakorzeniowego dostarczenia jego do roślin. Ilość magnezu, który należy dostarczyć dla roślin zawiera się pomiędzy 30 a 80 kg MgO na 1 ha. Tymczasem jednorazowy zabieg dokarmiający w postaci 5% roztworu siedmiowodnego siarczanu magnezu – 16% MgO (przy dawce wody 200-300 l/ha) dostarcza 1,6 – 2,4 kg MgO na ha. Zwykle wykonujemy 2 do 3 zabiegów uzupełniających magnez przez liście. Jak widać, ilość dostarczanego w ten sposób magnezu jest nie wystarczająca. Dodatkowo taki zabieg możemy wykonać tylko na rośliny w trakcie wegetacji. Zabieg w tym okresie na budzące się rośliny jest zabiegiem spóźnionym.

Uzupełnianie niedoboru magnezu w glebie można wykonać przy okazji wapnowania, tj. stosowania wapna z magnezem lub dolomitu. Nawozy te posiadają w swoim składzie węglan wapnia (CaCO3) i węglan magnezu  (MgCO3) w różnych proporcjach. Ten sposób uzupełniania magnezu ma charakter profilaktyczny. Jednorazowa dawka magnezu w tej postaci nie powinna przekraczać na glebach ciężkich 300kg MgO/ha, zaś na glebach lżejszych  100 – 200 kg MgO/ha. W przypadku stwierdzonych niedoborów Mg w glebie, np. w badaniach gleby, należy zastosować szybko działający nawóz w postaci, np. Siarczanu magnezu w dawkach od 100 do 200 kg nawozu na ha, zależnie od zapotrzebowania roślin. Optymalnie powinien być on zastosowany w trakcie przygotowania gleby do siewu. Interwencyjnie możemy nawozić po siewie roślin jesienią, wczesną wiosną – jeszcze przed I dawką azotu. Ze względu na brak możliwości wymieszania nawozu z glebą, należy liczyć na naturalne procesy rozpuszczania i przemieszczania się jonów magnezu w profilu glebowym przy udziale opadów atmosferycznych. Należy również pamiętać, że doglebowe zastosowanie siarczanu magnezu nie rozhartowuje roślin i może być wykonane nawet w okresie spoczynku zimowego.

Przystępując do nawożenia, powinniśmy znać zasobność własnych gleb, aby móc ustalić odpowiednią dawkę nawozu pod konkretną roślinę i jej plon.

Udział gleb o niskiej i bardzo niskiej zawartości w przyswajalny magnez(%) zbadanych gleb w programie „Grunt to Wiedza” w obszarze działania Okręgowych stacji Chemiczno-Rolniczych.
Źródło: www.nawozy.eu